سلامتی یکی از گرانبهاترین دارایی‌های هر فردی می‌باشد. امروزه حفظ و ارتقاء سطح سلامت جامعه یکی از مهمترین برنامه‌های سازمان‌های بهداشت و سلامت می‌باشد. علاوه بر سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف هر فرد نیز در زندگی خود به دنبال راه‌هایی برای حفظ و بهبود سلامت خود می‌باشد. در میان کارهایی که انسان روزمره انجام می‌دهد انجام فعالیت‌های ورزشی، داشتن تحرک و رعایت رژیم غذایی بیشترین تاثیر را در حفظ سلامت دارند. در این مقاله ابتدا با پروستات و بیماری‌های پروستات آشنا می‌شویم و سپس درباره 4 ماده غذایی که خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می‌دهند صحبت می‌کنیم.
پروستات و عملکرد آن
این غده از اعضای دستگاه تناسلی در مردان می‌باشد که در ابتدای مجرای ادراری قرار دارد. پروستات دارای بافتی عضلانی و غده ای است. این غده در هنگام کودکی کوچک است و در سن بلوغ تحت تاثیر هورمون جنسی تستوسترون شروع به رشد و بزرگ شدن می‌کند. این غده در حدود ۲۰ سالگی به اندازه مناسب خود می‌رسد و تا حدود 40 تا 50 سالگی به همان اندازه باقی می‌ماند.
پروستات غده‌ای درون ریز است و وظیفه بخش غده‌ای پروستات در هنگام انزال می‌باشد که ماده‌ای قلیایی را به ترشحات جنسی اضافه می‌کند و حالتی ژلاتینی به آن می‌دهد. ترشحات پروستات معمولاً حدود 30 درصد از حجم مایع انزالی مرد را تشکیل می‌دهند.پروستات کلسیم، یون سیترات، یون فسفات، انواعی از آنزیم‌های لخته کننده و نوعی پروفیبرینولیزی را به مایع منی ترشح می کند.
پروستات علاوه بر نقشی که در فراینده‌های جنسی مردانه دارد در سیستم ادراری نیز نقش ویژه‌ای را ایفا می‌کند. پروستات بخشی از مجرای ادراری را در بر گرفته است و باعث کنترل سرعت دفع ادرار و کنترل فشار وارد شده به قسمت ابتدایی مجرای ادراری می‌شود. انقباض بخش عضلانی پروستات باعث کاهش سرعت دفع ادرار می‌گردد.
بیماری‌های پروستات
پروستات نیز مانند سایر ارگان های بدن به دلایل مختلفی دچار بیماری می‌شود که از دلایل آن می‌توان به اختلالات ژنتیکی، عوامل میکروبی و آلودگی‌های محیطی اشاره کرد. به طور کلی بیماری‌های پروستات به 3 دسته پروستاتیت، هایپرپلازی و سرطان پروستات تقسیم بندی می‌شوند. بیماری‌های پروستاتیت و هایپرپلازی بیماری‌هایی خوش خیم و قابل درمان هستند در صورتی که سرطان‌های پروستات بدخیم می‌باشند.
پروستاتیت: پروستاتیت به معنای التهاب پروستات است. التهاب پروستات به دلیل عفونت‌های میکروبی ایجاد می‌شود که در دسته بیماری‌های خوش خیم می‌باشد. این بیماری ریسک بالایی ندارد و با استفاده از آنتی بیوتیک‌های مناسب به راحتی درمان می‌شود.
هایپرپلازی پروستات: هایپرپلازی شایع‌ترین بیماری پروستات می‌باشد که بیش از نیمی از مردان بالای ۵۰ سال به آن دچار می‌شوند. در این بیماری پروستات به صورت خوش خیم بزرگ می‌شود. هایپرپلازی پروستات نیز بیماری خوش خیم است که در بیشتر موارد نیازی به درمان ندارد. در مواردی پروستات هایپرپلازی می تواند تبدیل به سرطان شود؛ که در این صورت برای پیشگیری از سرطان پزشک از داروها و روش‌های درمانی مناسب استفاده می‌کند.
سرطان پروستات: سرطان پروستات دومین سرطان شایع در مردان می‌باشد که آمار ابتلا به این سرطان در ایران نیز عدد بالایی است. سرطان به معنای رشد غیر قابل کنترل سلول‌ها می‌باشد. در درمان سرطان زمان تشخیص بسیار مهم است؛ اگر سرطان زود تشخیص داده شود با داروها و درمان مناسب احتمال از بین رفتن سرطان وجود دارد. در صورتی که سرطان دیر تشخیص داده شود سلول‌های سرطانی می‌توانند گسترش یابند و سایر بخش‌های بدن به ویژه استخوان‌ها و سیستم لنفاوی را درگیر کنند.
سرطان پروستات می‌تواند در بخش‌های مختلفی مانند سلول‌های سنگ فرشی، سلول‌های انتقالی مربوط به ادرار، سلول‌های مربوط به بخش عصبی و درون‌ریز پروستات ایجاد شود.
علائم سرطان پروستات
پروستات در ابتدای مجرای ادراری قرار دارد؛ به همین دلیل سرطان پروستات در مراحل اولیه بر روی مجرای ادراری اثر می گذارد و باعث ایجاد علائم ویژه‌ای می‌شود. تومور سرطانی با اعمال فشار بر روی مجرا باعث تنگی و انسداد آن می‌شود و خروج ادرار را با مشکل روبرو می‌کند .
علائم سرطان پروستات اولیه:
- سوزش و درد رفع ادرار
- سختی و درد هنگام شروع دفع ادرار
- تکرر ادرار در شب
- وجود خون در ادرار و مایع منی
- اختلال در نعوظ و انزال دردناک
- نداشتن کنترل روی مثانه و بی‌اختیاری ادرار
در صورتی که سرطان پروستات درمان نشود می‌تواند به سایر بخش‌های بدن به ویژه استخوان‌ها و غدد لنفاوی گسترش یابد. در سرطان پیشرفته به دلیل متاستاز احتمال درمان کاهش می‌یابد.
علائم سرطان پروستات پیشرفته:
- تورم پاها یا تورم ناحیه لگن
- بی‌حسی در لگن و پاها
- اختلالات استخوان مانند درد شکستگی ترک خوردگی
4 ماده غذایی که خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می‌دهند!
رژیم غذایی یکی از ریسک فاکتورهای مهم در ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها می‌باشد. داشتن رژیم غذایی مناسب می‌تواند باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف از جمله سرطان، افزایش سرعت درمان و کاهش علائم بیماری ها شود. رژیم غذایی در کنار تاثیرات مثبت می‌تواند باعث افزایش احتمال ابتلا به بعضی از بیماری‌ها نیز شود.
برخی از مواد غذایی به دلایل فیزیولوژی مختلفی خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می‌دهند؛ مانند گوشت و فرآورده‌های گوشتی، شیر، الکل و چربی‌های اشباع شده
گوشت قرمز و فرآورده‌های گوشتی: طبق گزارشات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، استفاده زیاد از گوشت قرمز سرخ شده 30 تا 40 درصد احتمال ابتلا به سرطان پروستات را در مردان افزایش می‌دهد. گوشت قرمز یکی از بدترین مواد غذایی برای افراد مبتلا به سرطان پروستات می‌باشد. هنگام پختن و سرخ کردن گوشت ترکیباتی به نام آمین هیدروسیکلیک به وجود می‌آیند که این مواد سرطان زا هستند و ابتلا به انواع سرطان‌ها از جمله سرطان پروستات را افزایش می‌دهند. علاوه بر گوشت قرمز تازه، استفاده از فرآورده‌های گوشتی مانند انواع سوسیس و کالباس نیز فرد را در معرض ابتلا به سرطان پروستات قرار می‌دهد.
طبق تحقیقات صورت گرفته در صورت جایگزین کردن گوشت با غذاهای گیاهی احتمال ابتلا به سرطان پروستات کاهش می‌یابد. در صورتی که افراد مبتلا به سرطان پروستات به جای گوشت از غذاهای گیاهی استفاده کنند عوارض جانبی مربوط به سرطان مانند بی‌اختیاری ادرار در آنها کاهش می‌یابد.
برخی از منابع پروتئینی مانند مرغ یا بوقلمون، انواع ماهی‌های تازه کنسرو شده، ساردین، سالمون، حبوبات مانند انواع لوبیا، نخود، عدس، آجیل را می توان جایگزین گوشت قرمز و فراوری شده کرد.
شیر : مطالعات و تحقیقات فراوانی در زمینه ارتباط رژیم غذایی با سرطانه پروستات صورت انجام شده. در نتیجه یکی از مطالعات ارتباط مستقیمی بین مصرف شیر و سرطان پروستات کشف شد به طوری که خطر ابتلا به سرطان در مردانی که حدود یک و نیم فنجان شیر در روز می‌نوشیدند ۶۰ درصد بیشتر از مردانی بود که به طور کلی در روز از لبنیات استفاده نمی‌کردند. به مردانی که در خانواده خود ابتلا به بیماری‌ها و سرطان پروستات را دارند توصیه می‌شود از شیر استفاده نکنند. طی تحقیقات معلوم شد از بین لبنیات تنها مصرف شیر موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات می‌شود.
در شیر فاکتور رشدی شبیه انسولین وجود دارد که می‌تواند باعث رشد سلول‌ها در سینه و پروستات شود که اگر این رشد کنترل نشود باعث ایجاد سرطان می‌شود. به جای استفاده از شیر گاو می‌توان از برخی از مواد گیاهی مانند سویا، انواع بادام، شیرهای غیر لبنی و جو استفاده کرد.
چربی‌های اشباع شده: چربی اشباع شده دسته‌ای از چربی‌ها هستند که تری گلیسیریدهای آنها تنها از اسیدهای چرب با پیوند یگانه تشکیل می شود. چربی‌های اشباع در دمای معمولی جامد هستند و موجب افزایش سطح کلسترول خون می‌شوند. این گونه چربی‌ها در محصولات حیوانی مانند خامه، پنیر، کره و روغن حیوانی به مقدار زیادی وجود دارند. مطالعات صورت گرفته در زمینه سرطان پروستات نشان می‌دهند وجود مقدار زیادی چربی‌های اشباع در رژیم غذایی با افزایش بدخیمی سرطان پروستات ارتباط دارد.
چربی‌های اشباع شده هم باعث ایجاد تومور سرطانی می‌شوند و هم موجب می‌شوند سلول‌های سرطانی رشد بیشتری داشته باشند و متاستاز دهند و سرطان بدخیم باشد. در صورتی که چربی‌های اشباع شده موجب بدخیمی سرطان شوند استفاده از داروهای استاتینی که سطح کلسترول را در خون کاهش می‌دهند می‌توانند پیشرفت بیماری را کند کنند.
الکل: مصرف الکل باعث افزایش 2 تا 3 برابری احتمال ابتلا به انواع سرطان می شود. الکل پس از ورود به بدن می‌تواند بیماری‌های مختلفی از جمله سرطان پروستات را ایجاد کند. این ماده پس از جذب متابولیزه می‌شود و از آن موادی مانند استالدوئید آزاد می‌شوند که این ماده موجب بروز سرطان می‌شود. همچنین مصرف زیاد و کنترل نشده الکل باعث از بین رفتن ویتامین B و کاهش جذب آن می‌شود. به دلیل اهمیت ویتامین B در سیستم ایمنی بدن، کمبود آن باعث ضعف سیستم ایمنی می‌شود. در صورت وجود اختلال در سیستم ایمنی، رشد و انتشار سلول‌های سرطانی به خوبی کنترل نمی‌شود و احتمال ایجاد سرطان، گسترش و متاستاز آن افزایش می‌یابد.
مطلب پیشنهادی: بهترین جراح پروستات در تهران
تست های آزمایشگاهی سرطان پروستات
تست‌های آزمایشگاهی مختلفی برای تشخیص سرطان پروستات وجود دارد اما در اکثر مواقع تشخیص قطعی از طریق بیوپسی و نمونه برداری از بافت پروستات می‌باشد. پس از مراجعه به پزشک برای مشکلات پروستات، در صورتی که پزشک به وجود تومور سرطانی شک کند انجام آزمایشات ویژه‌ای را تجویز می‌کند.
آزمایش خون PSA (آنتی ژن اختصاصی پروستات): این آزمایش بیشتر برای غربالگری سرطان پروستات در افراد بدون علائم انجام می‌شود. افزایش سطح PSA به بیش از 4 نانوگرم در میلی لیتر می‌تواند نشانه‌ای از ابتلا به سرطان پروستات باشد. هرچه سطح این آنتی ژن در خون بیشتر باشد احتمال وجود تومور سرطانی در آن فرد نیز بیشتر است. در صورت بالا بودن سطح این آنتی ژن پزشک معالج آزمایشات دیگری را برای تشخیص قطعی تجویز می‌کند.
بیوپسی و نمونه برداری: در صورت مثبت بودن تست‌های آزمایشگاهی مانند PSA، به احتمال زیاد پزشک اقدام به نمونه برداری از پروستات کند. در بیوپسی اطراف پروستات به صورت موضعی بی‌حس می‌شود. در نمونه برداری سوزنی تو خالی از طریق مقعد یا دیواره رکتوم وارد پروستات می‌شود و بافت پروستات که داخل سوزن قرار می‌گیرد به عنوان نمونه خارج می‌شود. نمونه برداری باید از بخش‌های مختلفی از پروستات صورت بگیرد؛ به همین دلیل پزشک حدود 12 بار سوزن را وارد بخش‌های مختلف پروستات می‌کند. نمونه برداشته شده به آزمایشگاه فرستاده می‌شود و توسط پاتولوژیست زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرد.
درمان سرطان پروستات
پس از تشخیص قطعی سرطان درمان آن باید آغاز شود. برای انتخاب روش و داروهای مناسب ابتدا پزشک مشخص می‌کند سرطان در چه مرحله‌ای قرار دارد. برای استیج بندی سرطان اندازه تومور و میزان گسترش و متاستاز آن مهم است که با استفاده از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی و MRI مرحله سرطان مشخص می‌شود. هرچه سرطان در مراحل ابتدایی و اولیه باشد احتمال درمان موفقیت آمیز آن بیشتر است.
نظارت فعال: در صورتی که سرطان در مراحل اولیه باشد احتمالاً به درمان نیاز ندارد. در این شرایط پزشک از روش مراقبت فعال استفاده می‌کند. در این روش به صورت مرتب آزمایشات پروستات، معاینه، تصویربرداری و بیوپسی انجام می‌شود و در صورت مشاهده پیشرفت تومور سرطانی درمان آغاز می‌شود.
هورمون درمانی: هورمون تستوسترون موجب رشد و گسترش بیشتر تومور سرطانی می‌شود. در روش هورمون درمانی ترشح این هورمون در مردان مهار می‌شود. با کاهش سطح این هورمون سرعت رشد سلول‌های سرطانی پروستات کاهش می‌یابد یا متوقف می‌شود.
کرایوتراپی (فریز کردن بافت پروستات): در این روش با استفاده از گاز نیتروژن بسیار سرد، بافت پروستات فریز می‌شود. در این روش سلول‌های سرطانی به تدریج از بین می‌روند.
ایمونوتراپی: در این روش سیستم ایمنی بدن تقویت می‌شود و نسبت به سلول‌های سرطانی حساس می‌شود. در صورتی که سرطان پیشرفته باشد و به هورمون درمانی جواب ندهد می‌توان از روش ایمونوتراپی استفاده کرد.
پرتو درمانی: در پرتو درمانی پروتون یا اشعه ایکس که انرژی زیادی دارند به سلول‌های توموری تابیده می‌شود و باعث از بین رفتن سلول‌های سرطانی می‌گردند. همچنین پس از جراحی از پرتو درمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقیمانده استفاده می‌شود.
شیمی درمانی: در سرطان‌های پیشرفته که به بافت‌های دیگر متاستاز داده است شیمی درمانی انتخاب مناسبی جهت درمان می‌باشد. در این روش از داروهایی به صورت داخل وریدی یا به شکل قرص استفاده می‌شود که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند.
جراحی سرطان پروستات: در صورتی که تومور سرطانی کل بافت پروستات را گرفته باشد و سرطان به سایر روش‌های درمانی پاسخ ندهد از جراحی استفاده می‌شود. در روش جراحی، غده پروستات به همراه بافت‌های اطراف و غدد لنفاوی برداشته می‌شود. در صورتی که سرطان پیشرفته باشد و بافت‌ها دیگر را نیز درگیر کرده باشد، تومور با جراحی برداشته می‌شود و از پیشرفت سرطان آن جلوگیری می‌شود و در ادامه برای کاهش سرعت رشد سلول‌های سرطانی بافت‌ها از سایر روش‌های درمانی استفاده می‌شود.
کلام آخر
یکی از عوامل موثر در افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات، مواد استفاده شده در رژیم غذایی می‌باشد. برای پیشگیری از ابتلا به سرطان پروستات و یا کاهش علائم آن بهتر است مواد غذایی پر خطری مانند گوشت، شیر، چربی‌های اشباع و الکل کمتر استفاده شوند و در صورت امکان از سبد غذایی فرد سرطانی به طور کامل حذف شوند.
با تشکر از همراهی شما عزیزان، در این مقاله از جراحا به بررسی سرطان پروستات و 4 ماده غذایی که خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می‌دهند و درمان آن پرداختیم.در صورت داشتن سوال، پیشنهاد و انتقاد می‌توانید از طریق سایت جراحا با ما درمیان بگذارید.
ممنون از مطالب مفیدتون. خیلی خوب میشه اگه درباره مواد غذایی که به بهبود مشکلات پروستات هم کمک میکنن راهنماییمون کنید.